เมื่อไม่กี่วันที่ผ่านมาผมได้ตั้งคำถาม คำถามหนึ่งกับเพื่อน ๆ ผู้ติดตามเพจ JapanSalaryman รวมถึงเพื่อน ๆ ในช่องทางทวิตเตอร์ว่า “ถ้าเป็นคุณ คิดว่าเงินเดือนเท่าไหร่ถึงจะประสบความสำเร็จในฐานะมนุษย์เงินเดือน?” ผมได้รับคำตอบมากมายหลังจากถามคำถามนี้ หลายคนจะตั้งเป้าหมายว่าอยากมีรายได้ 6 หลักขณะที่ยังอายุน้อย ๆ ซึ่งผมเชื่อว่านั่นคือบันไดก้าวหนึ่งที่มนุษย์เงินเดือนอย่างเรา ๆ อยากไปให้ถึง
ทีนี้เพื่อน ๆ เคยสงสัยมั้ยว่าคนญี่ปุ่นได้เงินเดือนกันเยอะหรือไม่ และเงินเดือนเท่าไหร่คือความฝันของพวกเขา?
เริ่มต้นจากเรื่องเงินเดือนของคนญี่ปุ่นกันก่อน จากการเก็บสถิติของกระทรวงสาธารณสุข แรงงาน และสวัสดิการของประเทศญี่ปุ่นประจำปี 2018 พบว่า ค่าเฉลี่ยเงินเดือนเริ่มต้นของพนักงานใหม่ที่จบวุฒิปริญญาตรีอยู่ที่ 206,700 เยน (คิดเป็นเงินไทยประมาณ 62,010 บาทเมื่อใช้อัตราแลกเปลี่ยน 1 เยน = 0.3 บาท) ซึ่งเมื่อเอามาเทียบกันตรง ๆ กับเงินเดือนเริ่มต้นของพนักงานใหม่ที่จบวุฒิปริญญาตรีในไทยจะพบว่า เยอะกว่าเมืองไทยอยู่หลายเท่าเหมือนกัน แต่นั่นก็ไม่สามารถใช้เป็นเกณฑ์ตัดสินได้ว่า ทำงานญี่ปุ่นแล้วจะรวยกว่า เพราะภาระค่าครองชีพ ค่าใช้จ่ายไม่เหมือนกัน
ทีนี้มาดูต่อกันครับว่า เมื่อทำงานไปเรื่อย ๆ ในฐานะมนุษย์เงินเดือนแล้ว ค่าเฉลี่ยรายได้ของคนประกอบอาชีพมนุษย์เงินเดือนในญี่ปุ่นนั้นมีมากแค่ไหน?
จากการสำรวจข้อมูลจากกรมสรรพากรประเทศญี่ปุ่นประจำปี 2018 พบว่า มนุษย์เงินเดือนญี่ปุ่นมีค่าเฉลี่ยเงินได้ที่ 4.41 ล้านเยน/ปี คิดเป็นเงินไทยประมาณ 1.32 ล้านบาท/ปี (เมื่อใช้อัตราแลกเปลี่ยน 1 เยน = 0.3 บาท) แม้เราจะติดใช้ชื่อเรียกพนักงานประจำญี่ปุ่นว่า Salaryman หรือมนุษย์เงินเดือนก็จริง แต่ที่ญี่ปุ่นมนุษย์เงินเดือนจะคำนวณรายได้เป็น “เงินได้ต่อปี” ซึ่งจะรวมทั้งเงินเดือน โบนัสประจำปี รวมถึงสวัสดิการอื่น ๆ ที่ได้รับจากบริษัท
- ปี 2014 เงินได้เฉลี่ย 4.15 ล้านเยน/ปี หรือ 1.25 ล้านบาท/ปี
- ปี 2015 เงินได้เฉลี่ย 4.20 ล้านเยน/ปี หรือ 1.26 ล้านบาท/ปี
- ปี 2016 เงินได้เฉลี่ย 4.22 ล้านเยน/ปี หรือ 1.27 ล้านบาท/ปี (ผู้ชาย 5.21 ล้านเยนหรือ 1.56 ล้านบาท / ผู้หญิง 2.8 ล้านเยนหรือ 0.84 ล้านบาท)
- ปี 2017 เงินได้เฉลี่ย 4.32 ล้านเยน/ปี หรือ 1.3 ล้านบาท/ปี (ผู้ชาย 5.31 ล้านเยนหรือ 1.6 ล้านบาท/ ผู้หญิง 2.87 ล้านเยนหรือ 0.86 ล้านบาท)
- ปี 2018 เงินได้เฉลี่ย 4.41 ล้านเยน/ปี หรือ 1.32 ล้านบาท/ปี (ผู้ชาย 5.45 ล้านเยนหรือ 1.64 ล้านบาท/ ผู้หญิง 2.93 ล้านเยน หรือ 0.88 ล้านบาท)
จากสถิติ 5 ปีล่าสุดจะพบว่าเงินได้เฉลี่ยต่อปีของมนุษย์เงินเดือนญี่ปุ่นยังอยู่ในขาขึ้น แต่ด้วยภาวะจำนวนประชากรที่ลดลงของประเทศญี่ปุ่นในปัจจุบัน อาจจะมีผลกระทบต่อตลาดแรงงานในวันข้างหน้า ซึ่งในอนาคตค่าเฉลี่ยเงินได้อาจจะลดลงกว่านี้ก็ได้
เงินได้ต่อปีจำนวนเท่าไหร่คือความฝันของมนุษย์เงินเดือนญี่ปุ่น?
จากสถิติการสำรวจเงินได้ต่อปีของมนุษย์เงินเดือน 50.26 ล้านคน โดยกรมสรรพากรประเทศญี่ปุ่นประจำปี 2018 จะเห็นว่า
- ผู้มีเงินได้ 1-2 ล้านเยน/ปี (300,000 – 600,000 บาท/ปี) มีอยู่ 13.7%
- ผู้มีเงินได้ 2-3 ล้านเยน/ปี (600,000 – 1,000,000 บาท/ปี) มีอยู่ 15.2%
- ผู้มีเงินได้ 3-4 ล้านเยน/ปี (1,000,000 – 1,200,000 บาท/ปี) มีอยู่ 17.2%
- ผู้มีเงินได้ 4-5 ล้านเยน/ปี (1,200,000 – 1,500,000 บาท/ปี) มีอยู่ 14.9%
- ผู้มีเงินได้ 5-6 ล้านเยน/ปี (1,500,000 – 1,800,000 บาท/ปี) มีอยู่ 10.2%
- ผู้มีเงินได้ 6-7 ล้านเยน/ปี (1,800,000 – 2,100,000 บาท/ปี) มีอยู่ 6.5%
- ผู้มีเงินได้ 7-8 ล้านเยน/ปี (2,100,000 – 2,400,000 บาท/ปี) มีอยู่ 4.4%
- ผู้มีเงินได้ 8-9 ล้านเยน/ปี (2,400,000 – 2,700,000 บาท/ปี) มีอยู่ 2.9%
- ผู้มีเงินได้ 9-10 ล้านเยน/ปี (2,700,000 - 3,000,000 บาท/ปี) มีอยู่ 1.9%
- ผู้มีเงินได้ 10-15 ล้านเยน/ปี (3,000,000 – 4,500,000 บาท/ปี) มีอยู่ 3.6%
- ผู้มีเงินได้ 15-20 ล้านเยน/ปี (4,500,000 – 6,000,000 บาท/ปี) มีอยู่ 0.8%
- ผู้มีเงินได้ 20-25 ล้านเยน/ปี (6,000,000 – 7,500,000 บาท/ปี) มีอยู่ 0.3%
- ผู้มีเงินได้ มากกว่า 25 ล้านเยน/ปี (7,500,000 บาท/ปี) มีอยู่ 0.3%
ซึ่งจะพบว่าสัดส่วนของผู้มีเงินได้มากกว่า 10 ล้านเยน/ปีนั้น มีแค่ 5% ของทั้งหมดเท่านั้น ฉะนั้น มนุษย์เงินเดือนที่มีเงินได้มากกว่า 10 ล้านเยน (ประมาณ 3 ล้านบาท) ต่อปี ถือว่าเป็นคนส่วนน้อยในสังคม ถ้ามองเฉพาะเรื่องการเงิน คนที่มีเงินได้มากกว่า 10 ล้านเยนอาจจะเรียกได้ว่าเป็นผู้ประสบความสำเร็จในอาชีพมนุษย์เงินเดือนก็ได้
แต่ก็ไม่ใช่เรื่องง่ายนักที่เราจะก้าวขึ้นไปเป็นคนในกลุ่ม 5% นี้ และจากประสบการณ์ที่ผมทำงานในบริษัทญี่ปุ่นมาเป็นระยะเวลา 9 ปี ก็พบว่าไม่ง่ายจริง ๆ ที่จะไปถึง จากที่ผมสังเกต และศึกษาจากคนญี่ปุ่นนั้น คนที่มีอาชีพมนุษย์เงินเดือนและมีเงินได้ต่อปี มากกว่า 10 ล้านเยน มีลักษณะดังต่อไปนี้
ลักษณะของมนุษย์เงินเดือนที่มีเงินได้มากกว่า 10 ล้านเยน/ปี (3 ล้านบาท/ปี)
1. มีอายุมากขึ้นประมาณหนึ่ง
จากสถิติของกระทรวงสาธารณสุข แรงงาน และสวัสดิการของประเทศญี่ปุ่นประจำปี 2018 พบว่าคนอายุน้อยวัย 20 ปีและ 30 ปีที่มีเงินได้ต่อปีมากกว่า 10 ล้านเยนนั้นมีจำนวนน้อยมากจริง ๆ ในขณะที่พนักงานที่มีอายุวัย 40 หรือ 50 ปีนั้นจะมีสัดส่วนของคนที่ได้เงินได้มากกว่า 10 ล้านเยนมากขึ้น ซึ่งนี่เป็นลักษณะการกำหนดรายได้ของบริษัทในประเทศญี่ปุ่นตามระบบ Seniority Based System ยิ่งอายุมากขึ้น ถือว่ามีประสบการณ์เพิ่มขึ้น รายได้ก็จะสูงขึ้นตามไปด้วย แต่ก็มีข้อยกเว้นสำหรับบางกลุ่มธุรกิจ บริษัทที่มีเนื้อหางานค่อนข้างยาก เช่น บริษัทการค้า (Trading Company), ธนาคารยักษ์ใหญ่ในญี่ปุ่น (Mega Bank), บริษัทข้ามชาติ (Foreign-owned Enterprise) ที่คนอายุน้อย ๆ ก็มีโอกาสทำเงินได้มากกว่า 10 ล้านเยนต่อปี
2. เริ่มมีตำแหน่งบริหารจัดการในบริษัท
ถ้าไล่เรียงตำแหน่งการบริหารงานในบริษัทญี่ปุ่นตามหนังสือการ์ตูน ชิมะโคซาคุ การ์ตูนที่เล่าเรื่องวิธีการทำงานและเรื่องราวของบริษัทญี่ปุ่น ก็จะเห็นว่าภาคบริหารก็จะมีตำแหน่ง “หัวหน้าแผนก” (Kacho), “หัวหน้าฝ่าย” (Bucho), “กรรมการบริหาร” (Yaku-in), “กรรมการผู้จัดการ” (Shacho) เป็นต้น ซึ่งเมื่อเริ่มมีตำแหน่งใหญ่ขึ้น เช่น ตั้งแต่ตำแหน่งหัวหน้าแผนก หัวหน้าฝ่าย เป็นต้นไป ก็มีโอกาสที่จะมีเงินได้มากกว่า 10 ล้านเยนต่อปี
3. ทำงานในบริษัทขนาดไม่ใหญ่ แต่ได้รับความไว้วางใจให้ดำรงตำแหน่งสำคัญในองค์กร
ซึ่งเป็นตำแหน่งที่มีผลต่อรายได้บริษัท และการอยู่รอดขององค์กร เป็นต้น ทำให้ได้รับความสำคัญมาก ซึ่งก็จะส่งผลให้ผลตอบแทนมากขึ้นตามไปด้วย ซึ่งจะเห็นว่าเงื่อนไขต่าง ๆ ที่จะนำมาซึ่งเงินได้มากกว่า 10 ล้านเยนต่อปีในฐานะมนุษย์เงินเดือนนั้นค่อนข้างยากพอสมควร ต้องใช้ทั้งเวลาและประสบการณ์ที่มากพอ
สุดท้ายเราได้เรียนรู้อะไรจากเรื่องนี้
- เงินเดือนเริ่มต้นของมนุษย์เงินเดือนญี่ปุ่นวุฒิจบปริญญาตรีอยู่ที่ 206,700 เยน/เดือน (คิดเป็นเงินไทยประมาณ 62,010 บาท) เมื่อนำมาเปรียบเทียบกับเงินเดือนเด็กจบใหม่บ้านเรา อาจจะรู้สึกว่าคนญี่ปุ่นได้เงินค่อนข้างเยอะ แต่เมื่อพิจารณาค่าครองชีพของญี่ปุ่นจะเข้าใจว่าเงินเดือนคนญี่ปุ่นไม่ได้เยอะมากไปกว่าเรามากนัก
- ค่าเฉลี่ยเงินได้ของอาชีพมนุษย์เงินเดือนจะอยู่ที่ 4.41 ล้านเยน/ปี (1.32 ล้านบาท/ปี หรือประมาณ 110,000 บาท/เดือน) สถิติค่าเฉลี่ยเงินได้ 5 ปีล่าสุดก็ยังอยู่ในขาขึ้น แต่จากภาวะการลดลงของประชากรในปัจจุบัน ก็มีแนวโน้มว่าในอนาคตอัตราเร่งของเงินเดือนจะลดต่ำลง
- คนที่มีเงินได้ต่อปีมากกว่า 10 ล้านเยนคือคนส่วนน้อย เพราะระบบการกำหนดรายได้ของบริษัทญี่ปุ่นแบบ Seniority Based System ทำให้การไปถึงเงินได้ 10 ล้านเยนต่อปีนั้นค่อนข้างยาก สถิติในปัจจุบันมีมนุษย์เงินเดือนเพียงแค่ 5% เท่านั้นที่ทำได้
- สำหรับคนที่มีอาชีพเป็นมนุษย์เงินเดือน ถ้าตัวเงินคือเป้าหมาย และอยากหาเงินได้เยอะ ๆ ขณะที่อายุยังน้อย ๆ นั้น ไม่ควรพึ่งรายได้เพียงแค่ช่องทางเดียว เพราะกว่าจะได้รับเงินได้เยอะ ๆ ในฐานะมนุษย์เงินเดือนต้องอาศัยเวลา และประสบการณ์พอสมควร บางครั้งแม้เราจะมีวัยวุฒิและคุณวุฒิที่เหมาะสม แต่อยู่ผิดที่ผิดทาง ทำงานไม่ถูกใจคนที่มีอำนาจตัดสินใจในบริษัทก็อาจจะไปไม่ถึงเป้าหมายความฝันที่ตั้งใจไว้ก็ได้ ฉะนั้น การหาช่องทางรายได้ช่องทางอื่น ๆ หรือการมีอาชีพเสริมไว้บ้างน่าจะเป็นวิธีการทำงานที่ดีที่สุดในยุคนี้
เหมือนกับที่ผมเคยตั้งคำถามไว้ในตอนต้น สำหรับมนุษย์เงินเดือนบ้านเรามีรายได้เท่าไหร่ถึงจะประสบความสำเร็จในฐานะมนุษย์เงินเดือน หลายคนตั้งเป้าหมายอยากมีรายได้ 6 หลักต่อเดือน และต้องหาได้ขณะที่ยังอายุน้อย ๆ ถ้าทำงานในอาชีพมนุษย์เงินเดือนหรือพนักงานประจำเพียงแค่งานเดียวเท่านั้น เรื่องนี้อาจจะดูค่อนข้างยาก ถ้าอยากทำได้ขณะที่ยังอายุน้อย ๆ ให้เริ่มต้นมองหาว่าจะมีอาชีพอื่น ๆ อีกไหมที่เราทำได้ เพราะโลกในยุคใหม่มีอาชีพให้เลือกหลากหลายมากมายจริง ๆ ถ้าอยากรู้ว่ามีอะไรบ้าง วันหลังผมจะมาเล่าให้ฟังว่า ที่ญี่ปุ่นเค้าทำงานเสริมกันไหม งานเสริมอะไรเป็นที่นิยม งานเสริมไหนที่ทำเงินดี